تمدن ثمود!

بسیاری تصوری از تمدن عرب ندارند حال انکه برخلاف انکه این سرزمین ها که معمولا با تعابیری چون خشک وسوزان وبی آب و کویر وبرهوت یاد میشود و گمان همگان بر این است که ساکنانش عاری از تمدن و بدوی بوده اند باید گفت که تمدنهای ازیاد رفته فراوانی در این سرزمین ها بوده است.
یکی از این تمدنها تمدن قوم ثمدن است که باستانشناسان از قرن نوزده به بعد ان را تایید کردنداز جمله این یافته‌ها، کتیبه سارگن دوم (حک: ۷۲۲ـ۷۰۵ ق م)، پادشاه آشور، است که در آن از ثمودیان ــ که منازعاتی با آشوریان داشتند ــ نام برده شده است. نخستین بار، دواتی ــ که در ۱۲۹۳ـ۱۲۹۴/۱۸۷۶ـ۱۸۷۷ از حِجْر (در شمال غربی عربستان) دیدن کرد ــ مهم‌ترین کاوش‌های باستان‌شناسی تمدن ثمودی را انجام داد و سپس اویتینگ، هوبر، فیلبی، ژوسن و سووینیاک کار او را پی گرفتند و به کتیبه‌های کوتاه بسیاری به زبان ثمودی در تَبوک، تَیماء، طائف و مصر دست یافتند که تاریخ نگارش آن‌ها سده‌های چهارم پیش از میلاد تا سوم میلادی است و اغلب درباره موضوعات شخصی یا دینی است.
(ثمودی پیشینه کتیبه‌ها را تا سده هشتم پیش از میلاد عقب می‌برد).
یادکرد از ثمودیان در منابع مختلف باستانی، عمدتاً مربوط به فاصله زمانی بین قرن هشتم پیش از میلاد تا قرن دوم میلادی است.سرزمین الحجر
قوم ثمود در سرزمینی به نام «الحجر» می‏زیستند؛ از همین رو خداوند آنان را «اصحاب الحجر» خوانده است.
همچنین در این آیات از چگونگی اقامت و زیست قوم ثمود در سرزمین «الحجر»... که ناحیه‏ای کوهستانی و پرصخره و سنگ بود، سخن رفته است.

← امنیت ثمود در الحجر
آنان در کمال آسودگی و امنیت خاطر، از کوه‏ها خانه می‏تراشیدند. از این آیات دریافت می‏شود که کوه‏ها و دره‌های این سرزمین، از جنس سنگ‏های سست بود و به راحتی تراشیده می‏شد.
همچنین مهارت قوم ثمود در تراشیدن کوه‏ها، پیشرفت آنان و به ویژه توانایی‏شان در هنر معماری و مهندسی و نقشه‌کشی ساختمان، در این آیات مشهود است.

← موقعیت مکانی الحجر
سرزمین «الحجر»، اقامت‌گاه ثمودیان، در شمال غربی حجاز و در میان راه قدیمی که مدینه  را به سرزمین تبوک ارتباط می‏دهد، قرار دارد.
سرزمین «الحجر» از آغاز اسلام تاکنون به عنوان «العلا» نام گرفته است.
 در سرزمین «العلا» ناحیه‏‌ای کهن و باستانی واقع بود که اکنون به سبب ارتباطش با صالح پیامبر، آن‌جا را «مدائن صالح» می‏نامند.
 اما هنر ویژه ثمد در شهرسازی و تراشیدن خانه هایی از جنس سنگ بوده است آثار باستانی قوم ثمود در گذر ایام از میان نرفته است و برخی از خانه‏هایی که در دل صخره‏ها و کوه‏ها تراشیده بودند، پیوسته ماندگار بوده است و استادی و مهارت آنان در هنر شهرسازی از دقت‏های ظریفی که در ساخت این خانه‏ها به کار برده‏اند، نمودار است.
کسانی که آثار باستانی قوم ثمود را در ناحیه «مدائن صالح» سرزمین «العلا» از نزدیک مشاهده کرده‏اند، می‏گویند این آثار در زیبایی و استحکام، بر آثار باستانی همانند آن در سرزمین نبطی‏ها در جنوب اردن، برتری قابل توجهی دارد.
 قوم ثمود از عرب‏های اصیل و فصیح‏ بودند زبان عربی فصیح را از عاد فرا گرفته بودند و به همین زبان تکلم می‏کردند.
ثمودها بر اثر بلیه ای از میان رفته اند...